The Art of Love

Colle sub umbroso quam tenet altus Eryx.

  Candidus, Alcathoi qui mittitur urbe Pelasga,

  Bulbus et, ex horto quae venit, herba salax

  Ovaque sumantur, sumantur Hymettia mella,

  Quasque tulit folio pinus acuta nuces.

  [ENGLISH: But, learned Muse…]

  425

  Docta, quid ad magicas, Erato, deverteris artes?

  Interior curru meta terenda meo est.

  Qui modo celabas monitu tua crimina nostro,

  Flecte iter, et monitu detege furta meo.

  Nec levitas culpanda mea est: non semper eodem

  430

  Impositos vento panda carina vehit.

  Nam modo Threïcio Borea, modo currimus Euro,

  Saepe tument Zephyro lintea, saepe Noto.

  Aspice, ut in curru modo det fluitantia rector

  Lora, modo admissos arte retentet equos.

  435

  Sunt quibus ingrate timida indulgentia servit,

  Et, si nulla subest aemula, languet amor.

  Luxuriant animi rebus plerumque secundis,

  Nec facile est aequa commoda mente pati.

  Ut levis absumptis paulatim viribus ignis

  440

  Ipse latet, summo canet in igne cinis,

  Sed tamen extinctas admoto sulpure flammas

  Invenit, et lumen, quod fuit ante, redit:

  Sic, ubi pigra situ securaque pectora torpent,

  Acribus est stimulis eliciendus amor.

  445

  Fac timeat de te, tepidamque recalface mentem:

  Palleat indicio criminis illa tui;

  O quater et quotiens numero conprendere non est

  Felicem, de quo laesa puella dolet:

  Quae, simul invitas crimen pervenit ad aures,

  450

  Excidit, et miserae voxque colorque fugit.

  Ille ego sim, cuius laniet furiosa capillos:

  Ille ego sim, teneras cui petat ungue genas,

  Quem videat lacrimans, quem torvis spectet ocellis,

  Quo sine non possit vivere, posse velit.

  455

  Si spatium quaeras, breve sit, quo laesa queratur,

  Ne lenta vires colligat ira mora;

  Candida iamdudum cingantur colla lacertis,

  Inque tuos flens est accipienda sinus.

  Oscula da flenti, Veneris da gaudia flenti,

  460

  Pax erit: hoc uno solvitur ira modo.

  Cum bene saevierit, cum certa videbitur hostis,

  Tum pete concubitus foedera, mitis erit.

  Illic depositis habitat Concordia telis:

  Illo, crede mihi, Gratia nata loco est.

  465

  Quae modo pugnarunt, iungunt sua rostra columbae,

  Quarum blanditias verbaque murmur habet.

  [ENGLISH: In the beginning…]

  Prima fuit rerum confusa sine ordine moles,

  Unaque erat facies sidera, terra, fretum;

  Mox caelum impositum terris, humus aequore cincta est

  470

  Inque suas partes cessit inane chaos;

  Silva feras, volucres aer accepit habendas,

  In liquida, pisces, delituistis aqua.

  Tum genus humanum solis errabat in agris,

  Idque merae vires et rude corpus erat;

  475

  Silva domus fuerat, cibus herba, cubilia frondes:

  Iamque diu nulli cognitus alter erat.

  Blanda truces animos fertur mollisse voluptas:

  Constiterant uno femina virque loco;

  Quid facerent, ipsi nullo didicere magistro:

  480

  Arte Venus nulla dulce peregit opus.

  Ales habet, quod amet; cum quo sua gaudia iungat,

  Invenit in media femina piscis aqua;

  Cerva parem sequitur, serpens serpente tenetur,

  Haeret adulterio cum cane nexa canis;

  485

  Laeta salitur ovis: tauro quoque laeta iuvenca est:

  Sustinet inmundum sima capella marem;

  In furias agitantur equae, spatioque remota

  Per loca dividuos amne sequuntur equos.

  Ergo age et iratae medicamina fortia praebe:

  490

  Illa feri requiem sola doloris habent:

  Illa Machaonios superant medicamina sucos:

  His, ubi peccaris, restituendus eris.

  [ENGLISH: While I was…]

  Haec ego cum canerem, subito manifestus Apollo

  Movit inauratae pollice fila lyrae.

  495

  In manibus laurus, sacris inducta capillis

  Laurus erat; vates ille videndus adit.

  Is mihi “Lascivi” dixit “praeceptor Amoris,

  Duc, age, discipulos ad mea templa tuos,

  Est ubi diversum fama celebrata per orbem

  500

  Littera, cognosci quae sibi quemque iubet.

  Qui sibi notus erit, solus sapienter amabit,

  Atque opus ad vires exiget omne suas.

  Cui faciem natura dedit, spectetur ab illa:

  Cui color est, umero saepe patente cubet:

  505

  Qui sermone placet, taciturna silentia vitet:

  Qui canit arte, canat; qui bibit arte, bibat.

  Sed neque declament medio sermone diserti,

  Nec sua non sanus scripta poeta legat!”

  Sic monuit Phoebus: Phoebo parete monenti;

  510

  Certa dei sacro est huius in ore fides.

  [ENGLISH: Back to my…]

  Ad propiora vocor. Quisquis sapienter amabit

  Vincet, et e nostra, quod petet, arte feret.

  Credita non semper sulci cum faenore reddunt,

  Nec semper dubias adiuvat aura rates;

  515

  Quod iuvat, exiguum, plus est, quod laedat amantes;

  Proponant animo multa ferenda suo.

  Quot lepores in Atho, quot apes pascuntur in Hybla,

  Caerula quot bacas Palladis arbor habet,

  Litore quot conchae, tot sunt in amore dolores;

  520

  Quae patimur, multo spicula felle madent.

  Dicta erit isse foras: intus fortasse videre est:

  Isse foras, et te falsa videre puta.

  Clausa tibi fuerit promissa ianua nocte:

  Perfer et inmunda ponere corpus humo.

  525

  Forsitan et vultu mendax ancilla superbo

  Dicet “quid nostras obsidet iste fores?”

  Postibus et durae supplex blandire puellae,

  Et capiti demptas in fore pone rosas.

  Cum volet, accedes: cum te vitabit, abibis;

  530

  Dedecet ingenuos taedia ferre sui.

  “Effugere hunc non est” quare tibi possit amica

  Dicere? non omni tempore sensus obest.

  Nec maledicta puta, nec verbera ferre puellae

  Turpe, nec ad teneros oscula ferre pedes.

  [ENGLISH: But why waste…]

  535

  Quid moror in parvis? Animus maioribus instat;

  Magna canam: toto pectore, vulgus, ades.

  Ardua molimur, sed nulla, nisi ardua, virtus:

  Difficilis nostra poscitur arte labor.

  Rivalem patienter habe, victoria tecum

  540

  Stabit: eris magni victor in arce Iovis.

  Haec tibi non hominem, sed quercus crede Pelasgas

  Dicere: nil istis ars mea maius habet.

  Innuet illa, feras; scribet, ne tange tabellas:

  Unde volet, veniat; quoque libebit, eat.

  545

  Hoc in legitima praestant uxore mariti,

  Cum, tener, ad partes tu quoque, somne, venis.

  Hac ego, confiteor, non sum perfectus in arte;

  Quid faciam? monitis sum minor ipse meis.

  Mene palam nostrae det quisquam signa puellae,

  550

  Et patiar, nec me quo libet ira ferat?

  Oscula vir dederat, memini, suus: oscula questus

>   Sum data; barbaria noster abundat amor.

  Non semel hoc vitium nocuit mihi: doctior ille,

  Quo veniunt alii conciliante viri.

  555

  Sed melius nescisse fuit: sine furta tegantur,

  Ne fugiat ficto fassus ab ore pudor.

  Quo magis, o iuvenes, deprendere parcite vestras:

  Peccent, peccantes verba dedisse putent.

  Crescit amor prensis; ubi par fortuna duorum est,

  560

  In causa damni perstat uterque sui.

  Fabula narratur toto notissima caelo,

  Mulciberis capti Marsque Venusque dolis.

  Mars pater, insano Veneris turbatus amore,

  De duce terribili factus amator erat.

  565

  Nec Venus oranti (neque enim dea mollior ulla est)

  Rustica Gradivo difficilisque fuit.

  A, quotiens lasciva pedes risisse mariti

  Dicitur, et duras igne vel arte manus.

  Marte palam simul est Vulcanum imitata, decebat,

  570

  Multaque cum forma gratia mixta fuit.

  Sed bene concubitus primos celare solebant.

  Plena verecundi culpa pudoris erat.

  Indicio Solis (quis Solem fallere possit?)

  Cognita Vulcano coniugis acta suae.

  575

  Quam mala, Sol, exempla moves! Pete munus ab ipsa

  Et tibi, si taceas, quod dare possit, habet.

  Mulciber obscuros lectum circaque superque

  Disponit laqueos: lumina fallit opus.

  Fingit iter Lemnon; veniunt ad foedus amantes:

  580

  Impliciti laqueis nudus uterque iacent.

  Convocat ille deos; praebent spectacula capti:

  Vix lacrimas Venerem continuisse putant.

  Non vultus texisse suos, non denique possunt

  Partibus obscenis opposuisse manus.

  585

  Hic aliquis ridens “in me, fortissime Mavors,

  Si tibi sunt oneri, vincula transfer!” ait.

  Vix precibus, Neptune, tuis captiva resolvit

  Corpora: Mars Thracen occupat, illa Paphon.

  Hoc tibi pro facto, Vulcane: quod ante tegebant,

  590

  Liberius faciunt, ut pudor omnis abest:

  Saepe tamen demens stulte fecisse fateris,

  Teque ferunt artis paenituisse tuae.

  Hoc vetiti vos este; vetat deprensa Dione

  Insidias illas, quas tulit ipsa, dare.

  595

  Nec vos rivali laqueos disponite, nec vos

  Excipite arcana verba notata manu.

  Ista viri captent, si iam captanda putabunt,

  Quos faciet iustos ignis et unda viros.

  En, iterum testor: nihil hic, nisi lege remissum

  600

  Luditur: in nostris instita nulla iocis.

  [ENGLISH: Who’d dare to…]

  Quis Cereris ritus ausit vulgare profanis,

  Magnaque Threïcia sacra reperta Samo?

  Exigua est virtus praestare silentia rebus:

  At contra gravis est culpa tacenda loqui.

  605

  O bene, quod frustra captatis arbore pomis

  Garrulus in media Tantalus aret aqua!

  Praecipue Cytherea iubet sua sacra taceri:

  Admoneo, veniat nequis ad illa loquax.

  Condita si non sunt Veneris mysteria cistis,

  610

  Nec cava vesanis ictibus aera sonant,

  At sic inter nos medio versantur in usu,

  Se tamen inter nos ut latuisse velint.

  Ipsa Venus pubem, quotiens velamina ponit,

  Protegitur laeva semireducta manu.

  615

  In medio passimque coit pecus: hoc quoque viso

  Avertit vultus nempe puella suos.

  Conveniunt thalami furtis et ianua nostris,

  Parsque sub iniecta veste pudenda latet:

  Et si non tenebras, ad quiddam nubis opacae

  620

  Quaerimus, atque aliquid luce patente minus.

  Tum quoque, cum solem nondum prohibebat et imbrem

  Tegula, sed quercus tecta cibumque dabat,

  In nemore atque antris, non sub Iove, iuncta voluptas;

  Tanta rudi populo cura pudoris erat.

  625

  At nunc nocturnis titulos inponimus actis,

  Atque emitur magno nil, nisi posse loqui!

  Scilicet excuties omnes, ubi quaeque, puellas,

  Cuilibet ut dicas “haec quoque nostra fuit,”

  Nec desint, quas tu digitis ostendere possis?

  630

  Ut quamque adtigeris, fabula turpis erit?

  Parva queror: fingunt quidam, quae vera negarent,

  Et nulli non se concubuisse ferunt.

  Corpora si nequeunt, quae possunt, nomina tangunt,

  Famaque non tacto corpore crimen habet.

  635

  I nunc, claude fores, custos odiose puellae,

  Et centum duris postibus obde seras!

  Quid tuti superest, cum nominis extat adulter,

  Et credi quod non contigit esse, cupit?

  Nos etiam veros parce profitemur amores,

  640

  Tectaque sunt solida mystica furta fide.

  Parcite praecipue vitia exprobrare puellis,

  Utile quae multis dissimulasse fuit.

  Nec suus Andromedae color est obiectus ab illo,

  Mobilis in gemino cui pede pinna fuit.

  645

  Omnibus Andromache visa est spatiosior aequo:

  Unus, qui modicam diceret, Hector erat.

  Quod male fers, adsuesce, feres bene; multa vetustus

  Leniet, incipiens omnia sentit amor.

  Dum novus in viridi coalescit cortice ramus,

  650

  Concutiat tenerum quaelibet aura, cadet:

  Mox eadem ventis, spatio durata, resistet,

  Firmaque adoptivas arbor habebit opes.

  Eximit ipsa dies omnes e corpore mendas,

  Quodque fuit vitium, desinit esse mora.

  655

  Ferre novae nares taurorum terga recusant:

  Adsiduo domitas tempore fallit odor.

  Nominibus mollire licet mala: fusca vocetur,

  Nigrior Illyrica cui pice sanguis erit:

  Si straba, sit Veneri similis: si rava, Minervae:

  660

  Sit gracilis, macie quae male viva sua est;

  Dic habilem, quaecumque brevis, quae turgida, plenam,

  Et lateat vitium proximitate boni.

  [ENGLISH: Don’t ask her…]

  Nec quotus annus eat, nec quo sit nata, require,

  Consule, quae rigidus munera Censor habet:

  665

  Praecipue si flore caret, meliusque peractum

  Tempus, et albentes iam legit illa comas.

  Utilis, o iuvenes, aut haec, aut serior aetas:

  Iste feret segetes, iste serendus ager.

  Dum vires annique sinunt, tolerate labores:

  670

  Iam veniet tacito curva senecta pede.

  Aut mare remigiis, aut vomere findite terras,

  Aut fera belligeras addite in arma manus,

  Aut latus et vires operamque adferte puellis:

  Hoc quoque militia est, hoc quoque quaerit opes.

  675

  Adde, quod est illis operum prudentia maior,

  Solus et artifices qui facit, usus adest:

  Illae munditiis annorum damna rependunt,

  Et faciunt cura, ne videantur anus.

  Utque velis, venerem iungunt per mille figuras:

  680

  Invenit plures nulla tabella modos.

  Illis sentitur non inritata voluptas:

  Quod iuvet, ex aequo femina virque ferant.

  Odi concubitus, qui non utrumque resolvunt;

  Hoc est, cur pueri tangar amore minus.

  685

  Odi quae praebet, quia sit praebere necesse,

  Siccaque de lan
a cogitat ipsa sua.

  Quae datur officio, non est mihi grata voluptas:

  Officium faciat nulla puella mihi.

  Me voces audire iuvat sua gaudia fassas,

  690

  Quaeque morer meme sustineamque rogent.

  Aspiciam dominae victos amentis ocellos:

  Langueat, et tangi se vetet illa diu.

  Haec bona non primae tribuit natura iuventae,

  Quae cito post septem lustra venire solent.

  695

  Qui properant, nova musta bibant: mihi fundat avitum

  Consulibus priscis condita testa merum.

  Nec platanus, nisi sera, potest obsistere Phoebo,

  Et laedunt nudos prata novella pedes.

  Scilicet Hermionen Helenae praeponere posses,

  700

  Et melior Gorge, quam sua mater, erat?

  At venerem quicumque voles adtingere seram,

  Si modo duraris, praemia digna feres.

  Conscius, ecce, duos accepit lectus amantes:

  Ad thalami clausas, Musa, resiste fores.

  705

  Sponte sua sine te celeberrima verba loquentur,

  Nec manus in lecto laeva iacebit iners.

  Invenient digiti, quod agant in partibus illis,

  In quibus occulte spicula tingit Amor.

  Fecit in Andromache prius hoc fortissimus Hector,

  710

  Nec solum bellis utilis ille fuit.

  Fecit et in capta Lyrneside magnus Achilles,

  Cum premeret mollem lassus ab hoste torum.

  Illis te manibus tangi, Briseï, sinebas,

  Imbutae Phrygia quae nece semper erant.

  715

  An fuit hoc ipsum, quod te, lasciva, iuvaret,

  Ad tua victrices membra venire manus?

  Crede mihi, non est veneris properanda voluptas,

  Sed sensim tarda prolicienda mora.

  Cum loca reppereris, quae tangi femina gaudet,

  720

  Non obstet, tangas quo minus illa, pudor.

  Aspicies oculos tremulo fulgore micantes,

  Ut sol a liquida saepe refulget aqua.

  Accedent questus, accedet amabile murmur,

  Et dulces gemitus aptaque verba ioco.

  725

  Sed neque tu dominam velis maioribus usus

  Desere, nec cursus anteat illa tuos;

  Ad metam properate simul: tum plena voluptas,

  Cum pariter victi femina virque iacent.

  Hic tibi versandus tenor est, cum libera dantur

  730

  Otia, furtivum nec timor urget opus.

  Cum mora non tuta est, totis incumbere remis

  Utile, et admisso subdere calcar equo.

  [ENGLISH: Here this part…]

  Finis adest operi: palmam date, grata iuventus,

  Sertaque odoratae myrtea ferte comae.

  735

  Quantus apud Danaos Podalirius arte medendi,

  Aeacides dextra, pectore Nestor erat,

  Quantus erat Calchas extis, Telamonius armis,