To smear sauce all over your face.
Don’t snack at home first; equally, don’t indulge in greed:
Eat just a little less than you need.
If Paris had ever seen
His Helen guzzling, he’d have thought, “I’ve been
A fool—my prize looks quite obscene.”
It’s far more suitable, I think,
And more attractive, for a girl to drink,
For Cupid and Bacchus, love and wine,
Tend to combine
Successfully. Last, if you have a strong head, you’ll have no trouble
With your brain and your legs—but on no account see double.
A drunk, sprawling woman’s a revolting sight;
Whoever has her, serve her right.
And when the table’s cleared, don’t nod off, keep
Alert—gross things can happen to a girl asleep.
[LATIN: Ulteriora pudet docuisse…]
The rest I blush to write, but kind Venus can claim,
“I’ve a special concern for what you’re shy to name.”
Each woman should know herself, and in the act of sex
Adapt her body for the best effects.
No one method is best
For everybody. If you’re blessed
With a pretty face, lie supine in the sack;
If you’re proud of your back,
Then perform the act
Like a beast, two-backed,
And offer a lovely rear view to beholders.
Milanion had Atalanta’s legs on his shoulders—
That’s a good way
For elegant legs to come into play.
A small woman should sit astride
(Andromache, Hector’s Theban bride,
Was too tall for this cockhorse jockey’s ride).
If you’ve fine, long flanks, kneel on the bed,
Neck arched, head
Back-tilted. If you’ve perfect breasts and youthful thighs,
Have your lover stand, and you lie down slantwise.
Never blush to loosen your hair and let it float
Wild, like a maenad’s, round your arching throat.
If your belly shows stretch-marks, then turn over
And offer your lover
A rear engagement, as the Parthian cavalry might.
Love has a thousand postures to delight:
A simple one, and the least physically trying,
Is on the right side, half-sitting, half-lying.
But neither the oracle of Ammon or Apollo
Can give you better advice to follow
Than my Muse can. Trust me;
My long experience of the art deserves to be
Trusted—these verses are truth’s guarantee.
A fucked woman should melt to her core, and the pleasure
Be felt by both in equal measure.
As background music to your games,
Whisper endearments, use pet names,
Dirty words, even.
If nature hasn’t given
You the knack of orgasm, just make it
Sound as if you were coming, fake it.
(Unlucky the one who’s numb there, not to enjoy
What should be the birthright of both girl and boy.)
But take care that your bluff
Isn’t seen through. Lay on convincing stuff—
Writhing body, rolling eyes,
Gasps and ecstatic cries,
All the signs of pleasure—though, I’ll risk saying it,
That secret part has its way of betraying it.
Girls who demand an after-sex gift can’t expect
Their “pretty pleases” to have any effect.
Oh, and don’t bare all the windows to the light:
Much of your body’s best kept out of sight.
[LATIN: Lusus habet finem…]
Our sport is ended. It’s high time
To unyoke the swans and climb
Down from my poet’s car. As the young men did before,
Now let my girl-disciples score
An inscription on their trophies, and once more
Let the inscription go:
“Ovid, our master, taught us all we know.”
* * *
* “The essence of art is to conceal art.”
THE ART OF LOVE
[LATIN].
LIBER PRIMUS
[ENGLISH: If any Roman…]
Siquis in hoc artem populo non novit amandi,
Hoc legat et lecto carmine doctus amet.
Arte citae veloque rates remoque moventur,
Arte leves currus: arte regendus amor.
5
Curribus Automedon lentisque erat aptus habenis,
Tiphys in Haemonia puppe magister erat:
Me Venus artificem tenero praefecit Amori;
Tiphys et Automedon dicar Amoris ego.
Ille quidem ferus est et qui mihi saepe repugnet:
10
Sed puer est, aetas mollis et apta regi.
Phillyrides puerum cithara perfecit Achillem,
Atque animos placida contudit arte feros.
Qui totiens socios, totiens exterruit hostes,
Creditur annosum pertimuisse senem.
15
Quas Hector sensurus erat, poscente magistro
Verberibus iussas praebuit ille manus.
Aeacidae Chiron, ego sum praeceptor Amoris:
Saevus uterque puer, natus uterque dea.
Sed tamen et tauri cervix oneratur aratro,
20
Frenaque magnanimi dente teruntur equi;
Et mihi cedet Amor, quamvis mea vulneret arcu
Pectora, iactatas excutiatque faces.
Quo me fixit Amor, quo me violentius ussit,
Hoc melior facti vulneris ultor ero:
25
Non ego, Phoebe, datas a te mihi mentiar artes,
Nec nos aëriae voce monemur avis,
Nec mihi sunt visae Clio Cliusque sorores
Servanti pecudes vallibus, Ascra, tuis:
Usus opus movet hoc: vati parete perito;
30
Vera canam: coeptis, mater Amoris, ades!
Este procul, vittae tenues, insigne pudoris,
Quaeque tegis medios, instita longa, pedes.
Nos venerem tutam concessaque furta canemus,
Inque meo nullum carmine crimen erit.
[ENGLISH: Your first job…]
35
Principio, quod amare velis, reperire labora,
Qui nova nunc primum miles in arma venis.
Proximus huic labor est placitam exorare puellam:
Tertius, ut longo tempore duret amor.
Hic modus, haec nostro signabitur area curru:
40
Haec erit admissa meta terenda rota.
[ENGLISH: While you’re still…]
Dum licet, et loris passim potes ire solutis,
Elige cui dicas “tu mihi sola places.”
Haec tibi non tenues veniet delapsa per auras:
Quaerenda est oculis apta puella tuis.
45
Scit bene venator, cervis ubi retia tendat,
Scit bene, qua frendens valle moretur aper;
Aucupibus noti frutices; qui sustinet hamos,
Novit quae multo pisce natentur aquae:
Tu quoque, materiam longo qui quaeris amori,
50
Ante frequens quo sit disce puella loco.
Non ego quaerentem vento dare vela iubebo,
Nec tibi, ut invenias, longa terenda via est.
Andromedan Perseus nigris portarit ab Indis,
Raptaque sit Phrygio Graia puella viro,
55
Tot tibi tamque dabit formosas Roma puellas,
“Haec habet” ut dicas “quicquid in orbe fuit.”
Gargara quot segetes, quot habet Methymna racemos,
Aequore quot pisces, fronde teguntur aves,
Quot caelum stellas, tot habet tua Roma puellas:
60
Mater in Aeneae constitit urbe sui.
Seu caperis primis et adhuc crescentibus annis,
Ante oculos veniet vera puella tuos:
Sive cupis iuvenem, iuvenes tibi mille placebunt.
Cogeris voti nescius esse tui:
65
Seu te forte iuvat sera et sapientior aetas,
Hoc quoque, crede mihi, plenius agmen erit.
[ENGLISH: When the sun’s…]
Tu modo Pompeia lentus spatiare sub umbra,
Cum sol Herculei terga leonis adit:
Aut ubi muneribus nati sua munera mater
70
Addidit, externo marmore dives opus.
Nec tibi vitetur quae, priscis sparsa tabellis,
Porticus auctoris Livia nomen habet:
Quaque parare necem miseris patruelibus ausae
Belides et stricto stat ferus ense pater.
75
Nec te praetereat Veneri ploratus Adonis,
Cultaque Iudaeo septima sacra Syro.
Nec fuge linigerae Memphitica templa iuvencae:
Multas illa facit, quod fuit ipsa Iovi.
Et fora conveniunt (quis credere possit?) amori:
80
Flammaque in arguto saepe reperta foro:
Subdita qua Veneris facto de marmore templo
Appias expressis aëra pulsat aquis,
Illo saepe loco capitur consultus Amori,
Quique aliis cavit, non cavet ipse sibi:
85
Illo saepe loco desunt sua verba diserto,
Resque novae veniunt, causaque agenda sua est.
Hunc Venus e templis, quae sunt confinia, ridet:
Qui modo patronus, nunc cupit esse cliens.
[ENGLISH: Above all, comb…]
Sed tu praecipue curvis venare theatris:
90
Haec loca sunt voto fertiliora tuo.
Illic invenies quod ames, quod ludere possis,
Quodque semel tangas, quodque tenere velis.
Ut redit itque frequens longum formica per agmen,
Granifero solitum cum vehit ore cibum,
95
Aut ut apes saltusque suos et olentia nactae
Pascua per flores et thyma summa volant,
Sic ruit ad celebres cultissima femina ludos:
Copia iudicium saepe morata meum est.
Spectatum veniunt, veniunt spectentur ut ipsae:
100
Ille locus casti damna pudoris habet.
Primus sollicitos fecisti, Romule, ludos,
Cum iuvit viduos rapta Sabina viros.
Tunc neque marmoreo pendebant vela theatro,
Nec fuerant liquido pulpita rubra croco;
105
Illic quas tulerant nemorosa Palatia, frondes
Simpliciter positae, scena sine arte fuit;
In gradibus sedit populus de caespite factis,
Qualibet hirsutas fronde tegente comas.
Respiciunt, oculisque notant sibi quisque puellam
110
Quam velit, et tacito pectore multa movent.
Dumque, rudem praebente modum tibicine Tusco,
Ludius aequatam ter pede pulsat humum,
In medio plausu (plausus tunc arte carebant)
Rex populo praedae signa petita dedit.
115
Protinus exiliunt, animum clamore fatentes,
Virginibus cupidas iniciuntque manus.
Ut fugiunt aquilas, timidissima turba, columbae,
Ut fugit invisos agna novella lupos:
Sic illae timuere viros sine more ruentes;
120
Constitit in nulla qui fuit ante color.
Nam timor unus erat, facies non una timoris:
Pars laniat crines, pars sine mente sedet;
Altera maesta silet, frustra vocat altera matrem:
Haec queritur, stupet haec; haec manet, illa fugit;
125
Ducuntur raptae, genialis praeda, puellae,
Et potuit multas ipse decere timor.
Siqua repugnarat nimium comitemque negabat,
Sublatam cupido vir tulit ipse sinu,
Atque ita “quid teneros lacrimis corrumpis ocellos?
130
Quod matri pater est, hoc tibi” dixit “ero.”
Romule, militibus scisti dare commoda solus.
Haec mihi si dederis commoda, miles ero.
Scilicet ex illo sollemnia more theatra
Nunc quoque formosis insidiosa manent.
135
Nec te nobilium fugiat certamen equorum;
Multa capax populi commoda Circus habet.
Nil opus est digitis, per quos arcana loquaris,
Nec tibi per nutus accipienda nota est:
Proximus a domina, nullo prohibente, sedeto,
140
Iunge tuum lateri qua potes usque latus;
Et bene, quod cogit, si nolis, linea iungi,
Quod tibi tangenda est lege puella loci.
Hic tibi quaeratur socii sermonis origo,
Et moveant primos publica verba sonos.
145
Cuius equi veniant, facito, studiose, requiras:
Nec mora, quisquis erit, cui favet illa, fave.
At cum pompa frequens caelestibus ibit eburnis,
Tu Veneri dominae plaude favente manu;
Utque fit, in gremium pulvis si forte puellae
150
Deciderit, digitis excutiendus erit:
Etsi nullus erit pulvis, tamen excute nullum:
Quaelibet officio causa sit apta tuo.
Pallia si terra nimium demissa iacebunt,
Collige, et inmunda sedulus effer humo;
155
Protinus, officii pretium, patiente puella
Contingent oculis crura videnda tuis.
Respice praeterea, post vos quicumque sedebit,
Ne premat opposito mollia terga genu.
Parva leves capiunt animos: fuit utile multis
160
Pulvinum facili composuisse manu.
Profuit et tenui ventos movisse tabella,
Et cava sub tenerum scamna dedisse pedem.
[ENGLISH: Such openings the…]
Hos aditus Circusque novo praebebit amori,
Sparsaque sollicito tristis harena foro.
165
Illa saepe puer Veneris pugnavit harena,
Et qui spectavit vulnera, vulnus habet.
Dum loquitur tangitque manum poscitque libellum
Et quaerit posito pignore, vincat uter,
Saucius ingemuit telumque volatile sensit,
170
Et pars spectati muneris ipse fuit.
[ENGLISH: When Caesar staged…]
Quid, modo cum belli navalis imagine Caesar
Persidas induxit Cecropiasque rates?
Nempe ab utroque mari iuvenes, ab utroque puellae
Venere, atque ingens orbis in Urbe fuit.
175
Quis non invenit turba, quod amaret, in illa?
Eheu, quam multos advena torsit amor!
[ENGLISH: Now Caesar’s planning…]
Ecce, parat Caesar domito quod defuit orbi
Addere: nunc, oriens ultime, noster eris.
Parthe, dabis poenas: Crassi gaudete sepulti,
180
Signaque barbaricas non bene passa manus.
Ultor adest, primisque ducem profitetur in annis,
Bellaque non puero tractat agenda puer.
Parcite natales timidi numerare deorum:
Caesaribus virtus contigit ante diem.
185
Ingenium caeleste suis velocius annis
Surgit, et ignavae fert male damna morae.
Parvus erat, manibusque duos Tirynthius angues
Pressit, et in cunis iam Iove dignus erat.
Nunc quoque qui puer es, quantus tum, Bacche, fuisti,
190
Cum timuit thyrsos India victa tuos?
Auspiciis annisque patris, puer, arma movebis,
Et vinces annis auspiciisque patris:
Tale rudimentum tanto sub nomine debes,
Nunc iuvenum princeps, deinde future senum;
195
Cum tibi sint fratres, fratres ulciscere laesos:
Cumque pater tibi sit, iura tuere patris.
Induit arma tibi genitor patriaeque tuusque:
Hostis ab invito regna parente rapit;
Tu pia tela feres, sceleratas ille sagittas:
200
Stabit pro signis iusque piumque tuis.
Vincuntur causa Parthi: vincantur et armis;
Eoas Latio dux meus addat opes.
Marsque pater Caesarque pater, date numen eunti:
Nam deus e vobis alter es, alter eris.
205
Auguror, en, vinces; votivaque carmina reddam,
Et magno nobis ore sonandus eris.
Consistes, aciemque meis hortabere verbis;
O desint animis ne mea verba tuis!
Tergaque Parthorum Romanaque pectora dicam,
210
Telaque, ab averso quae iacit hostis equo.
Qui fugis ut vincas, quid victo, Parthe, relinquis?
Parthe, malum iam nunc Mars tuus omen habet.
Ergo erit illa dies, qua tu, pulcherrime rerum,
Quattuor in niveis aureus ibis equis.
215
Ibunt ante duces onerati colla catenis,
Ne possint tuti, qua prius, esse fuga.
Spectabunt laeti iuvenes mixtaeque puellae,
Diffundetque animos omnibus ista dies.
Atque aliqua ex illis cum regum nomina quaeret,
220
Quae loca, qui montes, quaeve ferantur aquae,
Omnia responde, nec tantum siqua rogabit;
Et quae nescieris, ut bene nota refer.
Hic est Euphrates, praecinctus harundine frontem:
Cui coma dependet caerula, Tigris erit.
225
Hos facito Armenios; haec est Danaëia Persis:
Urbs in Achaemeniis vallibus ista fuit.
Ille vel ille, duces; et erunt quae nomina dicas,
Si poteris, vere, si minus, apta tamen.
[ENGLISH: Banquets give openings…]
Dant etiam positis aditum convivia mensis:
230
Est aliquid praeter vina, quod inde petas.
Saepe illic positi teneris adducta lacertis
Purpureus Bacchi cornua pressit Amor:
Vinaque cum bibulas sparsere Cupidinis alas,
Permanet et capto stat gravis ille loco.
235
Ille quidem pennas velociter excutit udas:
Sed tamen et spargi pectus amore nocet.
Vina parant animos faciuntque caloribus aptos:
Cura fugit multo diluiturque mero.
Tunc veniunt risus, tum pauper cornua sumit,